Pomiędzy Pogórzem Ciężkowickim a tzw. Dołami Jasielsko-Sanockimi, około 4 km na północ od Biecza leży miejscowość Binarowa (woj. małopolskie).
Wioska powstała w czasach króla Kazimierza Wielkiego. Lokacji dokonano na prawie magdeburskim, a pierwszy oficjalny dokument mówiący o nazwie pochodzi z roku 1363 (nadanie mieszczanom bieckim połowy łanu ziemi aż do granicy z Binarową). O istnieniu kościoła drewnianego informuje dokument z roku 1415, a potwierdza to sławny historyk Jan Długosz.
Obecna świątynia znajduje się w centrum wioski w zakolu rzeki Sitanki. Została ona zbudowana około roku 1500. Sto lat później dostawiono wieżę, a na początku XVII wieku powstały soboty, czyli niskie zadaszone przybudówki wokół kościoła – przeznaczone dla pielgrzymów, którzy przybywali z dalekich stron i chronili się tu na noc. W latach 1641-1650 miała miejsce przebudowa, a jej efektem było powstanie Kaplicy Aniołów Stróżów.
O wielkiej wartości zabytkowej kościoła decydują dobrze zachowane malowidła pokrywające całe wnętrze, szczególnie cenne to Scena nagłej śmierci i Triumf Kościoła. Mimo iż wyposażenie powstawało w różnym czasie i pochodzi z kilku epok, stanowi ono harmonijną i jednolitą artystycznie całość. Zachowały się także malunki zewnętrze: tu nad portalem zachodnim dominuje postać św. Michała Archanioła z roku 1643.
Kościół został wpisany do rejestru zabytków w roku 1948, a obecnie znajduje się on na liście światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO. Osobom zainteresowanym zarówno kościołem, jak i Binarową, polecam kilka ważniejszych opracowań: J. Wszołek, Binarowa. Wieś królewska 1348-1948, Kraków 1998; A. Laskowski, Kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła w Binarowej, Rzeszów 2000; E. Karolini, Polichromia kościoła parafialnego w Binarowej (maszynopis pracy magisterskiej obronionej w Instytucie Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w roku 1970) oraz specjalistyczne opracowanie Kościoły drewniane Małopolski, wydane w roku 2000 przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, z którego zaczerpnąłem dane do niniejszego tekstu.
Herbert Oleschko
Fot. przedstawiają:
Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej - widok od strony południowej
Ławki, Ołtarz główny, Polichromia ścian (Wikimedia Commons)
Zabytkowy kościół św. Michała Archanioła (UNESCO) | Binarowa
Multisensoryczne UNESCO 2 - Binarowa, kościół św. Michała Archanioła
W cyklu : Poczet parafii św. Michała Archanioła ukazały się następujące publikacje:
